Điều trị vàng da sơ sinh ở trẻ do tăng Bilirubin – Những điều cần biết

Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng phổ biến và thường vô hại.Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trẻ bị vàng da có thể gây ra biến chứng nguy hiểm nếu không được chữa trị kịp thời.

Vàng da sơ sinh là bệnh gì?

Vàng da sơ sinh là hiện tượng da, kết mạc mắt trẻ có màu vàng, thường là do có quá nhiều bilirubin trong máu của em bé.

Bilirubin (bill-uh-ROO-bin) là một chất màu vàng sinh ra từ sự phân hủy bình thường của các tế bào hồng cầu. Gan loại bỏ bilirubin khỏi máu và chuyển nó vào ruột để nó có thể rời khỏi cơ thể.

Gan của trẻ sơ sinh không loại bỏ được bilirubin tốt như gan của người lớn. Vàng da (JON-diss) xảy ra khi bilirubin tích tụ nhanh hơn gan có thể phân hủy và đào thải ra khỏi cơ thể.

Các Dấu hiệu & Triệu chứng của Vàng da là gì?

Một em bé bị vàng da có da trông vàng. Nó bắt đầu trên mặt, sau đó là ngực và bụng, rồi đến chân. Lòng trắng mắt của em bé cũng có màu vàng. Em bé có nồng độ bilirubin rất cao có thể buồn ngủ, quấy khóc, mềm nhũn hoặc khó bú.

Vàng da có thể khó nhìn thấy, đặc biệt là ở những trẻ có làn da sẫm màu. Nếu bạn không chắc chắn, hãy ấn nhẹ vào vùng da trên mũi hoặc trán của bé. Nếu là bệnh vàng da, da sẽ có màu vàng khi bạn nhấc ngón tay lên.

Thông thường, bác sĩ sử dụng máy đo bilirubin qua da (BILI check) để kiểm tra mức độ vàng da. Tuy nhiên thực tế, kết quả qua máy đo này có thể sai số so với kết quả xét nghiệm máu khoảng 3-5 mg%. Do đó, nếu kết quả đo qua da bất thường nhiều thì bác sĩ sẽ xem xét cho xét nghiệm máu để định lượng bilirubin và xét nghiệm tìm nguyên nhân.

Nguyên nhân gây vàng da ở trẻ sơ sinh

Nhiều trẻ sơ sinh khỏe mạnh bị vàng da sinh lý (“bình thường”). Điều này xảy ra vì trẻ sơ sinh có nhiều tế bào máu hơn người lớn. Những tế bào máu này không sống được lâu, vì vậy nhiều bilirubin được tạo ra hơn khi chúng bị phân hủy. Loại vàng da này xuất hiện 2–4 ngày sau khi trẻ chào đời và hết khi trẻ được 2 tuần tuổi.

Em bé có thể bị vàng da nếu:

• Được sinh ra sớm: Trẻ sinh non thậm chí còn ít sẵn sàng hơn để loại bỏ bilirubin, tuy nhiên chúng cũng có thể gặp vấn đề ở mức độ bilirubin thấp hơn so với những đứa trẻ sinh sau này.
• Không đủ sữa cho con bú được gọi là vàng da do bú mẹ): Điều này thường xảy ra trong vài tuần đầu đời do sữa mẹ chưa về hoặc em bé gặp khó khăn khi bú. Tốt nhất là nên cho trẻ bú thường xuyên hơn vì nó có thể làm giảm nguy cơ vàng da.
• Đang bú mẹ: Ở một số trẻ, sữa mẹ ngăn cản gan loại bỏ nhanh chóng chất bilirubin. Điều này được gọi là vàng da do sữa mẹ và xảy ra sau tuần đầu tiên của cuộc đời. Nồng độ bilirubin cải thiện dần trong 3–12 tuần. Các chuyên gia không biết tại sao điều này xảy ra ở một số trẻ sơ sinh, nhưng có thể là do một loại protein không cho phép đào thải bilirubin ra khỏi cơ thể hoặc có thể liên quan đến di truyền.
• Có nhóm máu khác với mẹ. Nếu mẹ và bé có nhóm máu khác nhau, cơ thể mẹ sẽ tạo ra các kháng thể tấn công các tế bào hồng cầu của bé. Điều này có thể xảy ra nếu:
  – Nhóm máu của mẹ là O và nhóm máu của con là A hoặc B (được gọi là không tương thích ABO)
  – Yếu tố Rh của người mẹ ( một loại protein được tìm thấy trên các tế bào hồng cầu) là âm tính và em bé là Rh dương tính
  có một vấn đề di truyền làm cho các tế bào hồng cầu dễ vỡ hơn. Các tế bào hồng cầu bị phá vỡ dễ dàng hơn trong các vấn đề sức khỏe như bệnh hồng cầu hình cầu di truyền và bệnh thiếu men G6PD .
• Được sinh ra với số lượng tế bào hồng cầu cao (đa hồng cầu) hoặc vết bầm tím lớn trên đầu (khối máu đầu)

Các phương pháp điều trị vàng da sơ sinh

Hầu hết các trường hợp vàng da ở trẻ sơ sinh có thể tự khỏi sau 1 hoặc 2 tuần mà không cần bất kỳ biện pháp y tế hỗ trợ nào. Tuy nhiên, nếu tình trạng vàng da ở trẻ không có dấu hiệu giảm nhẹ, mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để được hỗ trợ điều trị. Một số phương pháp điều trị vàng da cho trẻ sơ sinh thường được sử dụng:

Chiếu đèn

Đây là phương pháp điều trị được sử dụng rộng rãi, có hiệu quả và an toàn nhất. Ánh sáng từ đèn chiếu sẽ chuyển các bilirubin tự do thành các bilirubin tan trong nước và đào thải chúng ra ngoài qua đường nước tiểu và đường phân. Khi thực hiện phương pháp này, trẻ sẽ được đặt dưới ánh đèn trong tình trạng chỉ mặc tã và được che mắt cẩn thận. Trẻ có thể được đặt trên một chiếc chăn đèn sợi quang thay thế đèn chiếu hoặc phối hợp trong quá trình trị liệu với đèn chiếu phía trên nếu vàng da nhiều cần chiếu đèn tích cực.

Thay-truyền máu

Đối với các trường hợp trẻ bị vàng da nghiêm trọng, lan nhanh sang lòng bàn tay, bàn chân dưới 1 tuần tuổi và có các biểu hiện ảnh hưởng đến hệ thần kinh hoặc chỉ số bilirubin trong máu tăng cao, trên 20mg% kèm theo các biểu hiện ngủ li bì, bỏ bú. Phương pháp này sẽ giúp trẻ loại bỏ bilirubin bằng cách thay thế máu của bé bằng một lượng nhỏ máu tươi khác (máu truyền đổi).

Globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch (IVIg)

Phương pháp này được thực hiện khi trẻ có tình trạng tán huyết miễn dịch do bất đồng nhóm máu với mẹ gây vàng da nặng. Bằng cách tiêm immunoglobulin vào tĩnh mạch, IVIg ngăn chặn các kháng thể tấn công các tế bào hồng cầu, từ đó điều trị chứng vàng da cho trẻ và giảm nhu cầu truyền máu thay thế

Phòng ngừa vàng da sơ sinh

Cách phòng bệnh vàng da sơ sinh tốt nhất là cho trẻ bú sữa đầy đủ:

• Nếu trẻ bú mẹ: Cho trẻ bú từ 8 – 12 cữ mỗi ngày để đảm bảo trẻ không bị mất nước, giúp cơ thể đào thải bilirubin nhanh hơn.
• Với trường hợp trẻ không được bú mẹ (do bệnh lý của mẹ), trẻ có thể phải bú sữa công thức: Cho trẻ bú khoảng 30 – 60 ml sữa công thức mỗi 2 – 3 giờ trong tuần đầu tiên.

Ngoài ra, mẹ nên xét nghiệm nhóm máu trước khi mang thai. Sau khi sinh, bé cũng sẽ được xét nghiệm nhóm máu. Việc làm này sẽ giúp loại trừ (hoặc xác định) nguy cơ bé bị vàng da sơ sinh do không tương thích với nhóm máu của mẹ, từ đó có biện pháp điều trị thích hợp.

Tài liệu tham khảo

1. Dược sĩ Lan Anh, Điều Trị Vàng Da Tăng Bilirubin Gián Tiếp Ở Trẻ Sơ Sinh, truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2023.
2. Chuyên gia Kidshealth, Jaundice in Newborns, truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2023.